[Styczeń 2024] Etidorhpa albo podróż do wnętrza Ziemi. Niezwykła historia tajemniczego bytu

RECENZJE ETIDORHPY:

O. Flower, redaktor „The Arena”, Boston:

Teraźniejszość jest epoką oczekiwań, przewidywań i proroctw; a wynalazek, odkrycie lub dzieło, które zwróci na siebie uwagę zapracowanego świata, gdy pędzi on pochłonięty swoją drogą na dłużej, niż kilka dni zachwytu, musi być czymś naprawdę wielkim. Takie dzieło pojawiło się teraz w świecie literackim w postaci tomu zatytułowanego Etidorhpa, czyli Koniec Ziemi, a już sam tytuł tego dzieła jest tak uderzający, że od razu przykuwa uwagę.

To najbardziej niezwykła książka…. Przewyższa, moim zdaniem, wszystko, co zostało napisane przez starszego Dumasa lub Juliusza Verne’a, podczas gdy w realizacji swojego moralnego celu autor równa się z Victorem Hugo w jego najlepszym okresie…. Jest to dzieło, które przemawia do rozważnego naukowca nie mniej niż do miłośnika fascynującej powieści.

Herbert Bates, „Commercial Gazette”, Cincinnati:

Podsumowując, rzekłbym, że książka jest dla mnie wyraźnie stymulująca. Jest dziwna, ale ta dziwność jest jej siłą. Zawiera fragmenty niesamowitej wyobraźni, ale znakomicie unikające patosu i ekstrawagancji. Jest to książka, która swoim tytułem i cechami, które rzucają się w oczy na pierwszy rzut oka, może łatwo odpychać. Jednak jest to zarazem pozycja, która po uważnym przestudiowaniu wymaga ponownego przeczytania i głębokiego przemyślenia. Jej teorie dają się naukowo udowodnić, jej wyobrażenia, choć nie są faktami, zawsze są z nimi zgodne. Czytelnik, który pozwala, by jej zewnętrzny zamysł go odepchnął, popełnia błąd. Niechże ją przeczyta, a jego zdanie zmieni się tak bardzo i będzie tak samo gotowy do nawracania innych, jak recenzent, który wziął ją z obawą i odłożył dopiero z poczuciem, że przeczytał wielkie zawarte w niej myśli.

Doktor W. H. Venable:

„Kraniec Ziemi” nie jest jak każda inna książka. Urok przygody, podniecenie powieści romantycznej, stymulujący żar kontrowersji, gorące poszukiwanie prawdy naukowej, blask moralnego entuzjazmu, wszystkie te elementy znajdują się na jej stronach. Książka ta może być opisana jako rodzaj filozoficznej fikcji, zawierającej wiele precyzyjnej naukowej prawdy oraz wiele śmiałych teorii i pomysłowych spekulacji na temat natury i przeznaczenia człowieka. Okultystyczny i ezoteryczny charakter tych dyskusji dodaje im tonu dziwnej fascynacji. Trudno nam sklasyfikować, według zwykłych reguł, dzieło tak niezwykłe w formie i celu, tak dyskursywne w temacie, tak niekonwencjonalne w swoich odwołaniach do rozumu, religii i moralności…. Bezpośrednia lekcja wynikająca z tej książki, w zakresie, w jakim ma na celu wpłynięcie na postępowanie, jest zawsze wzniosła i czysta.

List od sir Henry’ego Irvinga do autora:

Mój Drogi Panie:

Pozwól, że podziękuję z całego serca za przesłanie mi specjalnego egzemplarza Pańskiej wspaniałej książki Etidorhpa, którą zawsze będę cenił. Mogę powiedzieć, że kiedy przez przypadek natknąłem się na nią w Cincinnati, przeczytałem ją z największym zainteresowaniem i przyjemnością, i byłem nią tak poruszony, że wysłałem kopie do kilku moich przyjaciół tutaj i w domu. Mam nadzieję, że pewnego dnia będę miał przyjemność spotkać Pana tutaj lub w Londynie.

Z poważaniem,

Henry Irving,
20 marca 1896 r.

„Eclectic Medical Journal”, Cincinnati:

Nikt inny nie mógł napisać rozdziału: „Pokarm człowieka”, jak tylko profesor Lloyd; nikt inny nie wie i nie myśli o tych tematach w podobny sposób…. Przedstawione przez starca opisy „ducha kamienia”, „ducha roślin”, a wreszcie „ducha człowieka”, są bardzo ładne, ale ci, którzy słuchali wykładów profesora Lloyda wyłapią jego subtelne impulsy całości. Jedyne, czego można żałować, czytając to porywające dzieło, to fakt, że kończy się ono niespodziewanie, gdyż Koniec Ziemi przychodzi bez katastrofy. Lektura powinna być o sto stron dłuższa; czytelnik tęskni za czymś więcej i z tą tęsknotą zamyka książkę.

„New Idea, Detroit”:

Jednym z wielkich uroków tej książki jest przestrzeń między wierszami, którą tylko wtajemniczeni mogą dokładnie zrozumieć. Nie zaniedbujcie czytania i ponownej lektury Etidorhpy. Koniecznie czytajcie ją w świetle współczesnej literatury, gdyż bez tego nie ukaże się jej prawdziwe piękno. Oprócz tematyki, doskonałość druku i artystyczne piękno ilustracji sprawią, że Etidorhpa będzie ozdobą każdej biblioteki.

„Cincinnati Student”:

Książka ta, by użyć słów redaktora „Chicago Inter–Ocean”, jest „literackim debiutem roku”…. W sensie literackim, według wszystkich recenzentów, obfituje ona w „pejzaże słowne najwyższej klasy” –  w niektórych rozdziałach są one „straszliwe” w swojej żywości, zaś kilku krytyków twierdzi, że bardziej realistyczne nie jest nawet samo Piekło Dantego.

„The British and Colonial Druggist”, Londyn, Anglia:

Czytaliśmy ją z żywym zainteresowaniem, barwnie przedstawione sceny każdego etapu cudownej podróży tworzą temat, który oczarowuje czytelnika aż do ostatniej strony. Wiele nowych poglądów na prawa naturalne zostaje przedstawionych przez posłańca i dyskutowanych pomiędzy nim a panem Drurm, a zarówno w nie, jak i w ostateczny zamysł Etidorhpy, nie będziemy próbować wchodzić, ale pozostawimy to każdemu czytelnikowi, aby mógł to zrobić samodzielnie i wyciągnąć własne wnioski…. Styl profesora Lloyda jest oryginalny, dopracowany, i doskonale przejrzysty. Druk i papier są najwyższej jakości, a reprodukcje licznych artystycznych i wstrząsających ilustracji zostały wykonane z najwyższą dbałością.

„New York World”:

Etidorhpa, Koniec Ziemi, jest pod każdym względem najbardziej wartościową prezentacją wiedzy tajemnej pod atrakcyjną postacią fikcji, jaka została dotąd napisana. Jej autor, pan John Uri Lloyd z Cincinnati, jako naukowiec i naukowiec publikujący na tematy farmaceutyczne, zdobył już więcej niż krajową reputację, ale tylko jego najbliżsi przyjaciele byli świadomi, że był on zaawansowanym studentem wiedzy tajemnej. Jego książka jest napisana z wdziękiem, niektóre fragmenty są naprawdę wymowne, jak na przykład apostrofa do Afrodyty, której imię zostało odwrócone, aby uczynić tytuł opowieści. Książka zawiera tak porywające sytuacje i zaskakujące zjawiska, na jakie mogło pozwolić wzbicie się na szczyt wyobraźni…. Nie ma tu pomieszania przeżyć i złudzeń, jakie zdarzają się w dziełach mniej wprawnych i sumiennych pisarzy traktujących o takich sprawach. Autor wie, gdzie zakreślić granicę i jak wywrzeć odpowiednie wrażenie na percepcji czytelnika, jak choćby w czterech strasznych rozdziałach koszmaru ilustrujących przekleństwo picia. Etidorhpa będzie najbardziej doceniona przez tych, którzy „podróżowali na Wschód w poszukiwaniu światła i wiedzy”…

Doktor hab. John Clark Ridpath:

Jesteśmy skłonni uznać Etidorhpę za najbardziej wyjątkową, oryginalną i sugestywną nową książkę, jaką widzieliśmy w tej ostatniej dekadzie, stulecia, które przecież wcale nie było jałowe.

„Times – Star”, Cincinnati:

Jest równie fascynująca jak najlepsze opowiadania Dumasa, tajemnicza i budząca respekt jak nieokiełznane podróże Verne’a. Sam Victor Hugo nie napisał nic bardziej pasjonującego niż te straszne rozdziały, w których „Człowiek – Który –To –Zrobił” pije trunek z grzybowego pucharu. Nigdy nie było takiej książki jak ta. Należy ona częściowo do wielu gatunków, ale wykracza poza wszystkie z nich. Zainteresuje czytelników każdego rodzaju i ma w sobie to, co może uczynić ją popularną jako powieść najbardziej przełomową. Zawiła fabuła, cudowne tajemnice, jasna nauka wykraczająca poza zmysły, spekulatywne rozumowanie, kaznodziejstwo, fakty historyczne i śmiałe teoretyzowanie tworzą tkankę tej historii, podczas gdy duch Etidorhpy, duch miłości, przenika ją całą…. Szczęśliwy jest ten naukowiec, który potrafi przedstawić naukę w formie tak zachęcającej, by oczarować nie tylko uczonych w swojej specjalności, ale i laików. To właśnie uczynił profesor John Uri Lloyd w swojej książce Etidorhpa.

„The Inter – Ocean”, Chicago:

Od osiemnastu lat piszący tę recenzję siada przy swoim biurku i przegląda wszelkiego rodzaju książki, ale nigdy wcześniej nie spotkał się z czymś tak oszałamiającym jak Etidorhpa. Sam tytuł robi wrażenie, a strona tytułowa, nagłówki i zdumiewające, artystyczne ilustracje zsyłają tak upiorne powitanie, że gobliny pojawiają się na ścianach, a pokój wypełniają straszydłami i tajemnicą. Recenzent znał profesora Lloyda tylko jako naukowca i eksperta w najbardziej owianej tajemnicą dziedzinie, farmacji, i z trudnością wyobraża go sobie roli mistyka i romantyka w regionie, który do tej pory był domeną wędrówek w odmiennym stanie świadomości. Książka ta jest literackim debiutem roku, ale ci, którzy interesują się takimi zagadnieniami, zapomną tym, że to debiut, w głębokim zainteresowaniu poruszanymi tematami.

„The Chicago Medical Times”.

Dzieło to jest tak całkowicie oryginalną literaturą i zawiera tak cudowną wszechstronność myśli i idei, że opisując je, nie jesteśmy w stanie znaleźć porównania. Swoim zakresem obejmuje alchemię, chemię, naukę w ogóle, filozofię, metafizykę, moralność, biologię, socjologię, teozofię, materializm i teizm –  naturalny i nadnaturalny. Opisanie charakteru tego dzieła jest prawie niemożliwe. Jest ono realistyczne w wyrazie i zdumiewające, wykraczając poza najwyższe osiągnięcia Hawthorne’a. Przewyższa Nadciągający wyścig [Coming race] Bulwera – Lyttona i najbardziej skrajne wytwory wyobraźni Juliusza Verne’a. Dorównuje Dantemu w żywości i ekscentryczności fabuły…. Cały ton dzieła jest podniosły. Zachęca do myślenia o wszystkim, co jest szlachetne i czyste. Uczy przekonania i wiary w Boga i rzeczy święte oraz pokazuje opiekę Boga nad wszystkimi Jego dziełami. Jest to alegoria życia tego, kto pragnie oddzielić się od poniżających wpływów ziemi i dąży do czystej i szlachetnej egzystencji, tak piękna i tak prawdziwa w stosunku do istniejących warunków ludzkiego życia, jak Postęp Pielgrzyma [Pilgrim’s Progress] Bunyana. Smutek, walka z samym sobą, fizyczne obciążenia, nieopisane pokusy wraz z obecnością i pomocą tych, którzy mogą pomóc w ich przezwyciężeniu, czarne godziny, targowisko próżności i kraina wiecznego szczęścia – są tam wszystkie.

„Indianapolis Journal”:

Pod każdym względem tom noszący tytuł: Etidorhpa, czyli Koniec Ziemi, jest książką absolutnie niezwykłą. Typograficznie, jest ona zarówno unikalna jak i wykonana kunsztownie –  tak bliska doskonałości w koncepcji i wykonaniu, jak tylko można to sobie wyobrazić…. Autorem jest John Uri Lloyd z Cincinnati, pisarz naukowy, którego traktaty farmaceutyczne są powszechnie znane i wysoko cenione. To, że człowiek, którego umysł i czas pochłonięty był zagadnieniami specjalistycznymi i wieloma innymi sprawami, był w stanie znaleźć czas, by wejść na pole spekulacji i tam wykazać się nie tylko najobszerniejszą znajomością ścisłych nauk przyrodniczych, ale także obalić to, co uważa się za prawdę naukową, śmiałymi teoriami i pomysłowymi spekulacjami na temat natury i przeznaczenia człowieka, jest cudowne….

Załącznik jest tak samo oryginalny jak sama książka, składa się z listy nazwisk, wśród których niektórzy nie są prenumeratorami, ale którym autor jest głęboko wdzięczny, lub których uważa za bardzo drogich przyjaciół, a także tych kilku, których osobiście podziwia…. Jeśli każdy z nich posiada egzemplarz Etidorhpy, czyli Końca Ziemi, to posiada książkę, która nie jest podobna do żadnej innej na świecie.

„Cleveland Leader”:

Książka przedstawia opowieść o podróży odbytej przez starego człowieka pod przewodnictwem osobliwej istoty do wnętrza ziemi. Wypadki tej podróży przyćmiewają wszystko, co Verne kiedykolwiek napisał w najwspanialszych dniach swojej twórczości. Ale być może najbardziej niezwykłą częścią tej podróży jest to, że wszystkie jej etapy są oparte na podstawach naukowych. Doktor Lloyd, autor tomu, jest jednym z najznakomitszych znawców tematu i dobrze dał się poznać jako pisarz sięgający głęboko do wiedzy związanej z jego specjalizacją, jak również jako człowiek, który podjął wiele wysiłku w badaniu nauk tajemnych…. Książka jest bardzo przyjemna w czytaniu, czasami nieco nazbyt rozbudowana, ale pełna informacji…. Czytelnicy, którym uda się ją zdobyć, będą mieli wielkie szczęście.